Sakramenty święte według Katechizmu Kościoła Katolickiego

1. Sakrament chrztu

Po swoim zmartwychwstaniu Jezus nakazał swoim apostołom, aby udzielali chrztu w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego. Jezus odkupił nasze grzechy przez śmierć na krzyżu, a zmartwychwstając otworzył nam drogę do nieba. W chrzcie św. jesteśmy złączeni z Jezusem. On sam uwalnia człowieka od grzechu pierworodnego i dzięki Jezusowi stajemy się dziećmi Bożymi, człowiek staje się świątynią Ducha Świętego. Zostajemy też dołączeni do Kościoła i stajemy się uczestnikami jego posłania (mamy miłować Boga i ludzi, umacniać wiarę własną i innych, czynić dobro, wprowadzać pokój itp.)

Kto może chrzcić? Zwyczajnym szafarzem chrztu jest ksiądz. W razie konieczności może ochrzcić osoba świecka. Należy wtedy uczynić znak krzyża, i polewając wodą główkę dziecka, wypowiadać słowa: ja ciebie chrzczę w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego.

Sam Jezus potwierdza, że chrzest jest konieczny do zbawienia (dla tych którzy mieli szansę go otrzymać, lub w życiu dorosłym mogli sami o chrzest prosić). Dlatego polecił On swoim uczniom głosić Ewangelię wszystkim narodom i udzielać chrztu.

2. Sakrament bierzmowania

Biblia o bierzmowaniu: „Kiedy Apostołowie w Jerozolimie dowiedzieli się, że Samaria przyjęła słowo Boże, wysłali do niej Piotra i Jana, którzy przyszli i modlili się za nich, aby mogli otrzymać Ducha Świętego. Bo na żadnego z nich jeszcze nie zstąpił. Byli jedynie ochrzczeni i imię Pana Jezusa. Wtedy więc wkładali Apostołowie na nich ręce, a oni otrzymywali Ducha Świętego” (Dz 8, 14-17).

W bierzmowaniu następuje zstąpienie Ducha Świętego na człowieka. Bierzmowanie przynosi wzrost i pogłębienie łaski chrztu; zakorzenia nas głębiej w Bożym synostwie, ściślej jednoczy nas z Chrystusem, pomnaża w nas dary Ducha Świętego: mądrości, rozumu, rady, męstwa, umiejętności, pobożności, bojaźni Bożej. Bierzmowanie udoskonala naszą więź z Kościołem, udziela nam specjalnej mocy Ducha Świętego do szerzenia i obrony wiary słowem i czynem, do mężnego wyznawania imienia Chrystusa oraz do tego, by nigdy nie wstydzić się swej przynależności do Chrystusa i kościoła. Siedem darów Ducha Świętego wyposażają i uzdalniają duszę człowieka do bardziej dojrzałego życia – katolik uzyskuje możliwość głębszego rozumienia spraw duchowych, właściwej oceny spraw doczesnych, wrażliwość duchową, siłę ducha. Dary Ducha Świętego są aktywne w człowieku jeśli ten żyje w przyjaźni z Bogiem.

3. Sakrament Eucharystii

Sakrament Eucharystii ustanowił Jezus podczas ostatniej wieczerzy w Wielki Czwartek. Jezus nakazał uczniom odprawianie Eucharystii. Jezus Chrystus działa przez kapłanów, którzy są jego zastępcami na ziemi i działają w Jego imieniu, w sprawach odnoszących się do Boga.

Eucharystia jest pamiątką Paschy Chrystusa oraz jej sakramentalnym celebrowaniem. Pascha Jezusa jest to dzieło zbawienia wypełnione przez Jego życie, śmierć i zmartwychwstanie. Dzieło to uobecnia się w czynności liturgicznej w sposób duchowy i prawdziwy. Dlatego w Eucharystii należy uczestniczyć z wielkim szacunkiem, pokorą, pobożnością, gdyż przychodzi do nas Bóg.

Eucharystia jest centrum i szczytem życia Kościoła, ponieważ Chrystus włącza Kościół i wszystkie jego członki do swojej ofiary uwielbienia i dziękczynienia, złożonej raz na zawsze Ojcu na krzyżu. Przez tę ofiarę Chrystus rozlewa łaski zbawienia na swoje Ciało, którym jest Kościół, czyli na każdego kto uczestniczy we mszy. Szczególnie mocno Bóg działa w duszy człowieka, gdy ten jest w stanie łaski uświęcającej (bez grzech śmiertelnego).

Celebracja Eucharystii składa się z 2 głównych części:

1. Liturgii słowa Bożego – czytania z Pisma św., kazanie (żeby umocnić wiarę);

2. Liturgii eucharystycznej – dziękczynienie składane Bogu Ojcu za wszystkie Jego dobrodziejstwa, a zwłaszcza za dar Jego Syna (że nas zbawił, i ciągle nas uświęca i prowadzi); dziękczynienie Bogu za dary (symbolizowane przez chleb i wino); konsekrację chleba i wina; uczestniczenie w uczcie eucharystycznej przez przyjęcie Komunii św.

Dla odprawienia Eucharystii potrzebny jest pszenny chleb i wino gronowe, nad którymi kapłan wzywa Ducha Świętego i wypowiada słowa konsekracji, będące słowami Jezusa z Ostatniej Wieczerzy: ” To jest Ciało moje za was wydane : To jest kielich Krwi mojej…”. Przez konsekrację dokonuje się przeistoczenie chleba i wina w Ciało i Krew Chrystusa. Pod konsekrowanymi postaciami chleba i wina jest obecny żywy i chwalebny Chrystus w sposób prawdziwy, rzeczywisty i substancjalny, z Ciałem, Krwią, Duszą i Bóstwem.

We mszy św. ludzie pod przewodnictwem księdza ponownie proszą Boga, aby nas wybawił od zła, uświęcił nas, udzielił potrzebnych łask. Eucharystia jako ofiara jest także składana na wynagrodzenie za grzechy żywych i zmarłych, a także by otrzymać od Boga duchowe i doczesne dary.

Kto chce przyjmować Chrystusa w Komunii eucharystycznej, musi być w stanie łaski. Jeśli ktoś ma świadomość, że popełnił grzech śmiertelny, nie powinien przystępować do Eucharystii bez otrzymania uprzednio rozgrzeszenia w sakramencie spowiedzi.

Owoce Komunii świętej. Pierwszym owocem przyjmowania Eucharystii w Komunii jest głębokie zjednoczenie z Chrystusem Jezusem, który powiedział: „Kto spożywa moje Ciało i Krew moją pije, trwa we Mnie, a Ja w nim” (J 6, 56). Uczta eucharystyczna jest podstawą życia w Chrystusie: „Jak Mnie posłał żyjący Ojciec, a Ja żyję przez Ojca, tak i ten, kto Mnie spożywa, będzie żył przeze Mnie” (J 6, 57).

Kto z pobożnością przyjmuje Jezusa w Komunii św, staje się do Niego coraz bardziej podobny (dobroć, miłość, życie w prawdzie, pokora, służba, czystość itp.) ! Jak pokarm cielesny służy do przywracania utraconych sił, tak Eucharystia umacnia miłość, która słabnie w życiu codziennym. Chrystus dając nam siebie, ożywia naszą miłość i uzdalnia nas do uwolnienia się od nieuporządkowanych przywiązań do stworzeń.

Komunia święta w przedziwny sposób dokonuje w naszym życiu duchowym tego, czego pokarm materialny w życiu cielesnym, czyli daje umocnienie, wzrost duchowy, umacnia więź z Bogiem, wiarę, miłość.

Przyjęcie Ciała i Krwi Chrystusa w Komunii świętej pogłębia zjednoczenie komunikującego z Panem, gładzi grzechy powszednie (lekkie) i zachowuje od grzechów ciężkich. Ponieważ zostają umocnione więzy miłości między komunikującym a Chrystusem, przyjmowanie tego sakramentu umacnia jedność Kościoła, Mistycznego Ciała Chrystusa.

Eucharystia przez miłość, którą w nas rozpala, zachowuje nas od popełnienia grzechów śmiertelnych. Im bardziej uczestniczymy w życiu Chrystusa i pogłębiamy przyjaźń z Nim, tym trudniej jest nam zerwać więź z Nim przez grzech śmiertelny.

Kto przyjmuje komunię św. – Jezusa eucharystycznego jako pokarm nieśmiertelności będzie żył na wieki w niebie! Jezus mówi: „Ja jestem chlebem żywym, który zstąpił z nieba. Jeśli kto spożywa ten chleb, będzie żył na wieki… Kto spożywa moje Ciało i pije moją Krew, ma życie wieczne” (J 6).

4. Sakrament pokuty i pojednania

Ustanowienie sakramentu spowiedzi. W ewangeliach czytamy, że Jezus sam odpuszczał ludziom grzechy. A po zmartwychwstaniu nakazał apostołom, aby i oni w Jego imieniu odpuszczali grzechy. Sakrament spowiedzi ustanowił Jezus Chrystus w słowach: „Weźmijcie Ducha Świętego! Którym odpuścicie grzechy, są im odpuszczone, a którym zatrzymacie, są im zatrzymane” (J 20, 19-23). Bóg więc określił sposób w jaki ma dokonywać się odpuszczanie grzechów. Spowiedź jest spotkaniem z miłosiernym Bogiem, który przebacza grzesznikowi wszystkie grzechy, jeżeli szczerze je wyznaje i żałuje. Czyni to Bóg za pośrednictwem księdza, bo sam człowiek samemu sobie nie może odpuścić sobie grzechu. Ksiądz pełni tę posługę w imieniu Jezusa.

Skutki sakramentu spowiedzi. Bóg udziela w tym sakramencie następujących łask: łaski odpuszczenia grzechów, uświęcenia, umocnienia na dobrej drodze życia, łaski uzdrowienia wewnętrznego, daru radości, pokoju, mocy do pokonywania zła i pokus itd. Po dobrze odprawionej spowiedzi Jezus Chrystus zaprasza nas, abyśmy jednoczyli się z nim poprzez przyjęcie Komunii św. Jest to największy dar, w którym Bóg jeszcze bardziej nas uświęca, umacnia i uzdrawia. Mając na sumieniu grzechy lekkie można przyjąć Komunię św., ale na początku Mszy św. trzeba przeprosić Boga za te grzechy w akcie pokuty.

Rozróżnienie grzechów. Grzechy są popełniane: myślą, mową, uczynkiem i zaniedbaniem. Rozróżniamy grzechy lekkie i ciężkie.

Grzech ciężki (śmiertelny) jest czyniony świadomie, dobrowolnie i dotyczy sprawy poważnej, tzw. materii ciężkiej. Powoduje różnorodne i poważniejsze szkody fizyczne, psychiczne, duchowe, społeczne (wobec siebie i innych), dlatego w trakcie spowiedzi należy podać ich liczbę. Szkody materialne, krzywdy wyrządzone osobom słabszym, biedniejszym są okolicznościami bardziej obciążającymi grzeszącego. Grzechem ciężkim jest np. bluźnierstwo, magia, wróżbiarstwo, opuszczenie Mszy św. w niedziele lub święto nakazane z własnej winy, poważna kłótnia, pobicie kogoś, przemoc psychiczna, nadużycie alkoholu, zażycie narkotyku, stosowanie antykoncepcji, masturbacja, cudzołóstwo, oglądanie materiałów erotycznych z zaciekawieniem i czerpaniem z tego przyjemności, kłamstwo które wyrządziło komuś większe szkody, kradzież pewnej sumy pieniędzy, droższej rzeczy, podtrzymywana silniejsza zazdrość, i inne.

Grzech lekki (powszedni) jest też czyniony świadomie i dobrowolnie, ale dotyczy materii lekkiej, szkody są małe, np. spóźnienie się na Mszę św., mała sprzeczka, drobna kradzież (np. używanego ołówka), kłamstwo w błahej sprawie, które nie wyrządziło nikomu szkody lub szkodę małą, odrzucona krótka myśl nieczysta, słabsza i krótka zazdrość itp. Grzechem lekkim może być również nieświadomie lub/i niedobrowolnie złamanie jakiegoś przykazania w materii ciężkiej. Tego typu sytuacje zdarzają się rzadziej. Poprzez grzech lekki nie traci się stanu łaski uświęcającej, ale nieco osłabia się swoją duszę.

Skutki grzechu ciężkiego. Jeśli ktoś popełni grzech ciężki to traci stan łaski uświęcającej – czyli więź z Bogiem. Duchowe wnętrze człowieka napełnia się wielką ciemnością. Poprzez ten grzech człowiek popada pod władzę diabła, a na wypadek nagłej śmierci naraża się na utratę zbawienia. Dlatego ze spowiedzią nie można zwlekać. Grzech ciężki zadaje ból duszy człowieka, wprowadza zamęt, smutek, niepokój, czyni szkody w racjach z ludźmi. Skutkiem popełniania grzechów ciężkich może być również duchowe zniewolenie przez złego ducha. Zdarza się to w sytuacjach, gdy osoba często popełnia określony grzech ciężki i nie podejmuje poprawy, albo też weszła w obszar szczególnego działania demonów, np. czary, spirytyzm, uzdrowicielstwo okultystyczne.

Aby owocny i ważny był ten sakrament należy wypełnić wszystkie warunki dobrej spowiedzi.

Rachunek sumienia. Dotyczy okresu od ostatnio ważnie odprawionej spowiedzi. Jeśli spowiedź była dawno, np. ponad pół roku temu, albo grzechów jest dużo, to zaleca się spisać je, i z kartką przystąpić do spowiedzi. Zwrócić trzeba szczególną uwagę na popełnione grzechy ciężkie, i choćby w przybliżeniu znać ich ilość. Osobom, które zaczynają głębszą pracę nad sobą zaleca się, aby skorzystali z bardziej szczegółowego rachunku sumienia. Pewnym niebezpieczeństwem czynienia rachunku sumienia „z głowy” jest to, że przypominamy sobie te grzechy, które częściej popełniamy, i te, które znamy. W taki sposób można nie poddać krytycznej ocenie niektórych swoich zachowań czy aktywności wewnętrznych, które obiektywnie są wykroczeniem. Wtedy z własnego zaniedbania nie rozpoznaje się grzechu, a w konsekwencji nie widzi się potrzeby poprawy. Należy również zwrócić uwagę na grzechy lekkie, zwłaszcza jeśli są popełniane często. Pomijanie lekkich grzechów z czasem może skutkować poważniejszym upadkiem.

Żal za grzechy. Najlepiej jak się potrafi należy przeprosić Boga za popełnione grzechy. Do Boga należy odnosić się jako do źródła miłości, dobroci, cierpliwości do nas.

Mocne postanowienie poprawy. Należy podjąć decyzję nawrócenia się, odwrócenia od konkretnych grzechów, ku życiu w prawdzie, miłości, uczciwości, czystości itp. Poznając swoje główne grzechy, złe przyzwyczajenia warto wyznaczyć sobie konkretne zadania jak to zmienić.

Szczera spowiedź. Powinniśmy szczerze i w sposób jasny, zrozumiały wyznać popełnione grzechy, nic nie zatajając, np. z lęku czy wstydu (wtedy spowiedź byłaby nieważna, świętokradzka). Przy wyznaniu grzechów ciężkich należy podać ich ilość (przynajmniej w przybliżeniu) – wtedy spowiednik może poznać obecną sytuację osoby, i może dać odpowiednią naukę. Zaleca się, aby wyznawać grzechy lekkie. Jeśli ktoś zapomni wyznać grzech ciężki, to spowiedź będzie ważna, ale należy go wyznać na spowiedzi następnej.

Zadośćuczynienie Panu Bogu i bliźniemu. Należy jak najwcześniej wypełnić zadaną pokutę z miłości do Boga. Wszelkie zniewagi wyrządzone Bogu można naprawić przez gorliwą pobożność i posługiwanie bliźnim, uczynki miłosierdzia. Zadośćuczynienie bliźniemu polega na naprawieniu zła, krzywdy zadanej przez grzech w każdej dziedzinie. W zależności jakie szkody się wyrządziło zadośćuczynieniem może być przeproszenie kogoś, odwołanie kłamstw, oddanie rzeczy skradzionej, kupienie nowej, wynagrodzenie za poniesione straty itp. Trzeba też codziennie czuwać, aby nie obrazić Boga i bliźniego, unikając wszelkich okazji do grzechu. Postanowienie poprawy ma być faktycznie realizowane.

Aby sakrament pojednania owocował w naszym życiu należy systematycznie do niego przystępować – minimum kilka razy w roku. Zaleca się spowiedź co miesiąc. A na pewno wcześniej jeśli popełni się grzech ciężki. Jeżeli w twoim życiu była spowiedź nieważna (świadome zatajenie grzechu ciężkiego), to wszystkie pozostałe spowiedzi też są nieważne, świętokradzkie. Należy więc wrócić do ostatniej ważnie odprawionej spowiedzi i wyznać grzechy z całego tego okresu. Jeśli ktoś znajduje się w sytuacji zagrożenia utraty życia, np. po wypadku, a ma świadomość, że ma na sumieniu grzech ciężki to należy wzbudzić mocny żal za grzechy i prosić Boga o przebaczenie, i ufać że Bóg udzieli przebaczenia.

5. Namaszczenie chorych

O tym sakramencie czytamy w Piśmie św: „Choruje ktoś wśród was? Niech sprowadzi kapłanów Kościoła, by się modlili nad nim i namaścili go olejem w imię Pana. A modlitwa pełna wiary będzie dla chorego ratunkiem i Pan go podźwignie, a jeśliby popełnił grzechy, będą mu odpuszczone” (Jk 5,14-15).

Stosowny czas na przyjęcie namaszczenia chorych zachodzi wtedy, gdy wierny staje wobec niebezpieczeństwa śmierci z powodu choroby lub starości. Nie należy zwlekać z przyjęciem tego sakramentu na ostatnie godziny życia. Sakrament ten może być udzielony też ludziom młodym, przewlekle chorującym i cierpiącym, a także przed poważną operacją. Osobom chorym, z którym nie można nawiązać kontaktu można udzielić tego sakramentu tylko wtedy, gdy ksiądz ma pewność, że gdyby ta osoba była świadoma, to prosiłaby o ten sakrament (prosi więc o to rodzina).

Za każdym razem, gdy chrześcijanin zostaje dotknięty ciężką chorobą, może otrzymać święte namaszczenie; również wtedy, gdy już raz je przyjął i nastąpiło nasilenie się choroby.

Sakramentu namaszczenia chorych mogą udzielać tylko kapłani. Sakrament ten udziela się tylko osobom żyjącym. Istota celebracji tego sakramentu polega na namaszczeniu poświęconym olejem czoła i rąk chorego. Skutki specjalnej łaski sakramentu namaszczenia chorych są następujące: zjednoczenie chorego z męką Chrystusa dla jego dobra oraz dla dobra całego Kościoła; umocnienie, pokój i odwaga, by przyjmować po chrześcijańsku cierpienia choroby lub starości; powrót do zdrowia, jeśli tak Bóg zechce (czasami tak zdarza się); przebaczenie grzechów, jeśli chory nie mógł go otrzymać przez sakrament pokuty (bo nie można nawiązać z chorym kontaktu); przygotowanie na przejście do życia wiecznego.

6. Sakrament kapłaństwa

Sakrament kapłaństwa ustanowił Jezus w czasie ostatniej wieczerzy w Wielki Czwartek. Zebrał wtedy Jezus apostołów i nakazał im odprawianie mszy (bierzcie i jedzcie…). Święty Paweł mówi do swojego ucznia Tymoteusza: „Przypominam ci, abyś rozpalił na nowo charyzmat Boży, który jest w tobie przez nałożenie moich rąk” (2 Tm 1, 6). Sakrament święceń udzielany jest przez włożenie rąk, któremu towarzyszy uroczysta modlitwa konsekracyjna. Prosi się w niej Boga, by otrzymującemu święcenia udzielił łask Ducha Świętego, potrzebnych dla jego posługi. Mamy 3 stopnie święceń w ramach kapłaństwa Chrystusowego: diakonat, prezbiterat, i biskupstwo. Kościół udziela sakramentu święceń tylko mężczyznom (na wzór Jezusa). Prezbiterzy (księża) są wyświęcani przez biskupa, i potem są jego współpracownikami w powierzonych im parafiach i misjach kościelnych (np. w szpitalu, szkole katolickiej). Kapłan działa w imieniu Chrystusa w sprawach wiary i moralności. Kapłaństwo jest ustanowione w celu głoszenia słowa Bożego, umacniania wiary w Boga, sprawowanie mszy i innych sakramentów. Ogólnie, dla uświęcenia ludzi i ich zbawienia.

7. Sakrament małżeństwa

Przymierze małżeńskie, przez które mężczyzna i kobieta stanowią między sobą wewnętrzną wspólnotę życia i miłości, powstało z woli Stwórcy, który wyposażył je we własne prawa. Są dwa cele zawieranego tego sakramentu: dobro współmałżonków czyli ich rozwój, uświęcenie w ramach małżeństwa oraz zrodzenie i wychowanie potomstwa. Poprzez trwanie w sakramentalnym małżeństwie (od momentu ślubu kościelnego) Bóg udziela małżonkom łask potrzebnych dla wspólnego życia, codziennego wypełniania obowiązków. Łaska sakramentu udoskonala ludzką miłość małżonków, umacnia ich nierozerwalną jedność i uświęca ich na drodze do życia wiecznego.

Do istoty małżeństwa należy jedność, nierozerwalność i otwartość na płodność. Jedność małżeństwa polega na tym, że związek małżeński zawiera jeden mężczyzna z jedną kobietą, mając wewnętrzną wolę dozgonnego i wiernego bycia ze sobą. Ważnie zawartego małżeństwa nie można rozerwać przez np. rozwód. Dopóki żyje prawowity współmałżonek, zawarcie powtórnego związku sakramentalnego przez rozwiedzionych jest niemożliwe. Jeśli jednak osoby rozwiedzione zawarły związek cywilny, to nie mogą przystępować do Komunii świętej, ani nie mogą uzyskać rozgrzeszenia w spowiedzi. Takie osoby powinne prowadzić życie chrześcijańskie, zwłaszcza wychowując swoje dzieci w wierze. Chrześcijański dom rodzinny jest miejscem, gdzie dzieci otrzymują pierwsze głoszenie wiary. Dlatego dom rodzinny słusznie jest nazywany „Kościołem domowym”, wspólnotą łaski i modlitwy, szkołą cnót ludzkich i miłości chrześcijańskiej.

Opracował: ks. dr Andrzej Sereda